Feitelijk samenwonen

Wat is feitelijk samenwonen?

Feitelijk samenwonen wordt gedefinieerd als een situatie waarin twee personen duurzaam en ongehuwd samenleven, een gemeenschappelijke huishouding voeren en elkaar wederzijds ondersteunen.

Anders dan bij een huwelijk, geregistreerd partnerschap of wettelijk samenwonen, is er geen formele juridische overeenkomst tussen de partners. Wanneer je feitelijk gaat samenwonen, verander je simpelweg jouw domicilie bij de gemeente.

Wie kan feitelijk samenwonen?

Feitelijk samenwonen kan vanaf de leeftijd van 18 jaar. Zowel partners, vrienden als familieleden kunnen feitelijk samenwonen. Met andere woorden, je kan gerust met jouw broer, zus, tante of nonkel feitelijk samenwonen.

Gevolgen van feitelijk samenwonen

Feitelijk samenwonen heeft gevolgen voor vermogensrechtelijke regelingen tot erfrechtelijke aspecten, we spitten zoveel mogelijk rechten en plichten van feitelijk samenwonen hieronder uit zodat jij weet hoe deze invloed hebben op jouw relatie en toekomstplannen.

1. Domicilie en feitelijk samenwonen

Bij feitelijk samenwonen is het essentieel dat beide partners hun domicilie registreren op hetzelfde adres. Dit kan eenvoudig via de gemeente. Een gedeeld domicilie kan invloed hebben op administratieve zaken zoals belastingen en sociale zekerheid.

2. Belastingen

Feitelijk samenwonenden worden individueel belast. Dit betekent dat elke partner een aparte belastingaangifte indient. Gezamenlijke fiscale voordelen, zoals die voor gehuwden of wettelijk samenwonenden, zijn niet van toepassing. Echter, als er een kind in het gezin is, kan dat wel invloed hebben op de belastingdruk.

3. Gevolgen voor uitkeringen

Het samen delen van een domicilie kan invloed hebben op sociale uitkeringen. Zo kan een leefloon of werkloosheidsuitkering worden aangepast als de sociale dienst bepaalt dat je kosten deelt met je partner. Het is belangrijk om transparant te zijn tegenover instanties zoals het OCMW. 

Feitelijk samenwonen kan ook invloed hebben op een ziekte uitkering. Wanneer je samenwoont en je domicilie deelt met een partner, kan dit door de mutualiteit beschouwd worden als een gezinssituatie. Hierdoor kan de categorie waarin je wordt ingedeeld voor het berekenen van de ziekte uitkering veranderen.

4. Vruchtgebruik

Bij een gezamenlijke aankoop van een woning, of als één van de partners eigenaar is, kan vruchtgebruik een rol spelen. Feitelijk samenwonenden hebben geen automatische rechten op de woning van hun partner. Om problemen te vermijden, is het verstandig hierover duidelijke afspraken te maken in een samenlevingscontract.

5. Vermogensrechtelijke aspecten

Bij feitelijk samenwonen blijven beide partners juridisch gezien financieel onafhankelijk. Er is geen automatische vermogensrechtelijke regeling zoals bij gehuwden of geregistreerde partners. Dit betekent dat bezittingen en schulden van beide partners gescheiden blijven.

• Individuele eigendommen

Goederen die vóór of tijdens de samenwoning door één partner zijn aangekocht, blijven exclusief eigendom van die partner. Bewijzen van eigendom, zoals facturen, zijn hierbij belangrijk.

• Gezamenlijke eigendommen

Wanneer een goed gezamenlijk wordt aangekocht en eigendom niet duidelijk kan worden bewezen, wordt het beschouwd als gemeenschappelijk eigendom. Bij beëindiging van de samenwoning worden deze goederen meestal gelijk verdeeld.

6. Erfrecht bij feitelijk samenwonenden

In tegenstelling tot gehuwden of geregistreerde partners hebben feitelijk samenwonenden geen automatisch erfrecht op elkaars nalatenschap bij het overlijden van de partner. Als één van de partners overlijdt zonder een testament op te stellen, erft de andere partner niets. Het is daarom aan te raden om een testament op te stellen om de rechten van de partner te waarborgen.

7. Lasten van de huishouding

In principe kunnen schuldeisers van de ene partner de andere partner niet aanspreken tot betaling van een schuld. Schuldeisers van beide partners kunnen echter elke partner slechts aanspreken voor zijn/haar deel.

8. Huurcontract gezinswoning

Wanneer beide feitelijk samenwonende partners het huurcontract hebben ondertekend, is elke partner in principe verantwoordelijk voor de helft van de huurprijs, tenzij anders overeengekomen.

Belangrijke aandachtspunten:

• Hoofdelijke aansprakelijkheid: Vaak wordt in het huurcontract een clausule opgenomen waarin beide huurders hoofdelijk en ondeelbaar aansprakelijk worden gesteld. Dit betekent dat de verhuurder de volledige huur kan eisen van één van de partners, indien de andere partner niet betaalt.
• Beëindiging: Een huurovereenkomst kan enkel worden opgezegd als alle huurders akkoord gaan. Het vertrek van één huurder betekent niet automatisch het einde van de overeenkomst.
• Redelijke termijn: Het vertrek van een partner kan slechts na een redelijke termijn worden doorgevoerd, afhankelijk van de afspraken in het huurcontract.

9. Beslaglegging op goederen

De schuldeisers van een van de partners kunnen beslag leggen op zijn/haar eigen goederen én op het aandeel in de gemeenschappelijke goederen. Wanneer een schuld door beide partners is aangegaan, kunnen schuldeisers beslag leggen op zowel de individuele goederen van beide partners als op de gemeenschappelijke goederen.

Om conflicten en financiële problemen te vermijden, is het belangrijk om duidelijke afspraken te maken over eigendommen, schulden en verantwoordelijkheden tijdens de feitelijke samenwoning.

Waar op letten bij het beëindigen van feitelijk samenwonen

Het beëindigen van feitelijk samenwonen kan emotioneel belastend zijn, maar het brengt ook complexe juridische en financiële vraagstukken met zich mee. Een gestructureerde aanpak is essentieel om geschillen te voorkomen en duidelijke afspraken te maken over gezamenlijke bezittingen, schulden en andere verplichtingen.

1. Gezamenlijke lening

Hebben beide partners een lening afgesloten en betaalt slechts één van hen deze lening af? Dan heeft de betalende partner het recht om de helft van de resterende schuld terug te vorderen van de ander. Het is belangrijk om dit schriftelijk vast te leggen om toekomstige discussies te vermijden.

Tip: Raadpleeg een financieel adviseur of een jurist om een gedetailleerd afbetalingsplan op te stellen voor eventuele gezamenlijke schulden.

2. Verdeling van gezamenlijke bezittingen

Bij de beëindiging van feitelijk samenwonen moeten gezamenlijke bezittingen op een eerlijke manier worden verdeeld. Dit omvat:

• Roerende goederen: zoals meubels, elektronische apparaten en andere waardevolle items.
• Financiële rekeningen: gezamenlijke bankrekeningen dienen te worden afgesloten of gesplitst.
• Onroerend goed: als er samen een huis is gekocht, kan dit leiden tot een ingewikkelde juridische afwikkeling. Overweeg bemiddeling om een evenwichtige verdeling te bereiken.

Actieplan: Maak een volledige inventaris van de gezamenlijke bezittingen en bespreek de verdeling in samenspraak. Indien nodig kan een bemiddelaar hulp bieden.

3. Verbouwingen

Indien tijdens de relatie kosten voor verbouwingen werden gemaakt aan een woning die slechts eigendom is van één partner, kunnen de kosten door de andere partner worden teruggevorderd.

• Bewijslast: de partner die de vergoeding eist, moet kunnen aantonen welke uitgaven hij/zij heeft gedaan, bijvoorbeeld via facturen of betalingsbewijzen.
• Meerwaarde van de woning: indien de verbouwing heeft geleid tot een meerwaarde van de woning, kan dit worden meegenomen in de berekening van de vergoeding.

Belangrijk: Gepresteerde werkuren worden in principe niet vergoed, tenzij er duidelijke afspraken op papier staan. 

4. Betalen van andermans schuld

Wanneer een partner schulden van de ander heeft betaald, kan dit bedrag worden teruggevorderd, mits er bewijs is van de betaling. Denk hierbij aan bankafschriften of betalingsbewijzen die de transactie bevestigen. Zorg ervoor dat deze terugvordering tijdig wordt aangevraagd om verjaring te voorkomen.

5. Gezamenlijke woning

De situatie rond de gezamenlijke woning kan complex zijn en hangt af van de eigendomsverhoudingen:

• Beide partners zijn mede-eigenaar: de partner die in de woning blijft, is een woonstvergoeding verschuldigd aan de partner die vertrekt. Deze vergoeding bedraagt doorgaans de helft van de huurwaarde van de woning. De vertrekkende partner moet de wijziging van domicilie aantonen om aanspraak te maken op deze vergoeding.
• Slechts één partner is eigenaar: als de woning eigendom is van één partner, heeft de andere partner geen rechten op de woning en kan hij/zij worden verzocht om onmiddellijk te vertrekken.

Let op: Bij verkoop van een gezamenlijke woning na beëindiging van feitelijk samenwonen kan het verkoopbedrag enkel worden verdeeld volgens de eigendomsrechten zoals vastgelegd in de akte.

6. Woonstvergoeding

De woonstvergoeding komt in beeld wanneer één partner in de gezamenlijke woning blijft wonen, terwijl de andere partner vertrekt.

• De vergoeding wordt berekend op basis van de huurwaarde van de woning.
• De vertrekkende partner moet een wijziging van domicilie kunnen aantonen om deze vergoeding op te eisen.

7. Uitzetting uit de Woning

Als één van de partners geen eigenaar is van de woning, kan de eigenaar besluiten om de andere partner uit huis te zetten bij het beëindigen van de relatie. Er is geen juridische verplichting om de partner onderdak te bieden, tenzij anders is overeengekomen.

Voordelen en nadelen van feitelijk samenwonen

Voordelen

• Flexibiliteit: Er zijn geen juridische verplichtingen.
• Financiële onafhankelijkheid: Bezittingen en schulden blijven gescheiden.
• Eenvoudige beëindiging: Er is geen juridische procedure nodig om de samenwoning te beëindigen.

Nadelen

• Geen automatische bescherming: Geen erfrecht of alimentatieregeling.
• Beperkte fiscale voordelen: U profiteert niet van de voordelen die wettelijk samenwonenden of gehuwden hebben.
• Minder zekerheid: Bij conflicten kan het gebrek aan juridische afspraken tot problemen leiden.

Juridisch advies

Feitelijk samenwonen biedt een eenvoudige en flexibele manier van samenleven, maar brengt ook risico’s en beperkingen met zich mee. Om juridische en financiële problemen te vermijden, is het verstandig om duidelijke afspraken te maken en waar nodig een testament of samenlevingscontract op te stellen. Neem contact op met een ervaren jurist om uw situatie te bespreken en uw rechten en plichten te beschermen.

Het is raadzaam om juridisch advies in te winnen bij meester Stijn Braeye, gespecialiseerde advocaat om jouw situatie te bespreken en jouw belangen te beschermen.
 

Contacteer Stijn Braeye voor juridisch advies

Terug naar overzicht